مشکلات روده ای شایع در ام اس شامل این موارد است :
- یبوست و مشکلات دفع که در ارتباط با سفتی در خالی کردن روده است .
- بی اختیاری مدفوعی که روی تخلیه روده کنترل ارادی وجود ندارد .
در بیماران مبتلا به ام اس اغلب هر دو مشکل فوق ممکن است رخ دهد . کنترل مدفوع ناشی از پروسه پیچیده ای است که نیازمند ارتباط و هماهنگی مناسب بین اعصاب و عضلات مختلف می باشد . در بیماران مبتلا به ام اس مشکلات روده و مثانه به طور مکرری به اختلال عملکرد اندام تحتانی مرتبط است . این بدان معنی است که مشکلات تحرک یعنی بی تحرکی یا اشکال در حرکات فرد مبتلا به ام اس با مشکلات روده و مثانه همراه می باشد . اگر چه با داشتن دانش کافی و ساپورت ، به طور رضایت بخشی می توان بر مشکلات روده ای فائق آمد . اگر چه اغلب صحبت درباره مشکلات روده ای سخت است و باعث خجالت کشیدن فرد می گردد ، این مهم است که بدانیم تیم های پزشکی وجود دارند که برای درمان و ساپورت افرادی که این مشکلات را تجربه می کنند متخصص هستند. توجه به این نکته مهم است که فرد بداند که تنها او نیست که این مشکلات را تجربه می کند و هر چه زودتر مراجعه کند نتیجه بهتری خواهد گرفت .
چرا مشکلات روده ای در بیماران ام اس شایع است ؟
در زمان عملکرد طبیعی روده ، غذای هضم شده از کولون عبور می کند ، در حالی که آب قبل از عبور مواد دفع شدنی و رسیدن آنها به رکتوم ( راست روده ) جذب می گردد. به منظور کنترل حرکات روده ای بیشتر افراد از نیاز به دفع ودفوع خود آگاه می باشند . این آگاهی وقتی اتفاق می افتد که مواد زاید به سمت رکتوم حرکت می کنند و باعث باز شدن رکتوم و فرستادن پیام هایی به مغز ناشی از نیاز به دفع می گردد. رکتوم مملو از پایانه های عصبی حساس است که تفاوت بین مدفوع شل و سفت یا گاز را مخابره می کنند. در ام اس این پیام ها ممکن است دچار اشکال شوند و در نتیجه حرکات روده ای تحت تاثیر قرار می گیرند. سایر مشکلات روده ای در ام اس نتیجه اختلال در پیغام هایی است که از مغز به قسمت های مختلف سیستم گوارشی می رسند .
مشکلات شایع روده ای در بیماران مبتلا به ام اس
الف ) یبوست
یبوست در جهان پیشرفته امروزی شایع تر است . تخمین زده می شود که حدود یک پنجم از جمعیت بالغینی که از غذاهای غربی استفاده می کنند در دوره هایی از زندگی ، یبوست را تجربه می کنند. تعریف های مختلفی از یبوست وجود دارد اما یک تعریف مفید این طوریبوست را معرفی می کند : عبور مدفوع سفت ، با تکرر دفع کم ، نسبت به الگوی دفع همان شخص . اینکه کی و چرا یبوست در ام اس رخ می دهد هنوز به درستی شناخته نشده است ، اگر چه گفته می شود که به علت اختلال در پیغام های واصله از مغز به سیستم گوارش ایجاد می گردد. تحقیقات تعدادی علل خاص را برای ایجاد یبوست در ام اس ذکر می کنند . افراد ممکن است که ترکیبی از این فاکتورها را تجربه کنند.
علل یبوست در افراد مبتلا به ام اس
- روده کند ، عبور و انتقال اهسته مدفوع
در بسیاری از افراد گرفتار ام اس ، مواد زاید بسیار آهسته تر نسبت به افراد سالم درون کولون حرکت می کنند که این تاخیر در زمان عبور بیشتر به علت اختلال در پیام های واصله از مغز است که در ام اس رخ می دهد . زمانی که غذای هضم شده درون کولون حرکت می کند ، آب جذب می گردد و مواد زاید به جلو به سمت رکتوم حرکت داده می شوند . کاهش سرعت مواد در کولون باعث افزایش مقدار آب جذب شده می گردد و مدفوع سفت تر ، کوچکتر و دشوارتر برای عبور می گردد که در نتیجه فرد یبوست را تجربه خواهد نمود .
یک تست ساده برای تشخیص روده کند خوردن یک قاشق بزرگ ذرت همراه با وعده غذایی است ، زمان مصرف را یادداشت کنید و سپس زمان دفع آن را نیز ثبت کنید. چون ذرت به راحتی قابل مشاهده است . این تست می تواند به شما نشان دهد که عبور مواد از روده هایتان چقدر طول می کشد . در خانم ها به طور طبیعی حدود 32 ساعت و در آقایان حدود 27 ساعت می باشد . اگر بیشتر از این زمان طول کشید ممکن است شخص دارای روده کند باشد . برای تشخیص دقیق تر به یک متخصص مراجعه نمایید .
بعضی افراد مبتلا به ام اس ممکن است دچار محدودیت حس در ناحیه رکتوم خود باشند که این باعث کاهش هشیاری نسبت به نیاز به دفع می گردد. اگر این مسئله برای مدت طولانی نادیده گرفته شود باعث یبوست می گردد.
بعضی از مبتلایان به ام اس در تخلیه مدفوع از رکتوم دچار مشکل می باشند در حالی که ممکن است عبور مدفوع از کولون طبیعی باشد که گاهی اوقات ممکن است باعث احساسی شبیه به یبوست شود در حالی که مدفوع شل است . علت احتمالی ، فقدان هماهنگی عضلات کف لگن است که وظیفه کنترل تخلیه روده را دارند .
بعضی از مبتلایان به ام اس ، مشکلات ادراری خود را با کاهش مقدار آبی که می نوشند حل می کنند که در این صورت بدن برای جبران آن آب بیشتری از مواد زاید بر می دارد و منجر به تولید مدفوع سفت تر و افزایش احتمال ایجاد یبوست می گردد . نوشیدن آب کافی بسیار مهم است . توصیه می شود که روزانه حداقل یک و نیم تا دو لیتر آب حدود 8 لیوان نوشیده شود . مقدار دقیق نوشیدن آب بر اساس وزن و قد فرد متفاوت است . که محاسبه آن بر اساس سی میلی لیتر مایع در روز برای هر یک کیلو گرم از وزن بدن است . اما اگر این مقدار باعث ایجاد یا تشدید مشکلات ادراری می شود بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
کاهش تحرک می تواند منجر به ضعف عضلانی گردد . ورزش و تقویت عضلات می تواند به افزایش انقباضات عضلانی روده ها و در نتیجه توانایی فرد برای خروج مواد زاید کمک کند . کاهش تحرک همچنین می تواند باعث ایجاد دشواری هایی در رفتن به دستشویی شود و در نتیجه فرد دفع مدفوع خود را به تعویق می اندازد که نگه داشتن مدفوع و تاخیر در دفع آن می تواند باعث ایجاد یبوست گردد. همچنین نیاز به کمک شخص دیگری در رفتن به دستشویی می تواند علت دیگری برای نگه داشتن مدفوع و در نتیجه یبوست باشد.
برای رفع مشکل بی تحرکی افراد مبتلا به ام اس چه کارهایی می توان انجام داد ؟
مشکل حرکتی در بیماران مبتلا به ام اس به ضعیف شدن ماهیچه ها و عضلات بر می گردد . فرد مبتلا به ام اس توان حرکت دادن وزن بدن خود را در زمان ایستادن و راه رفتن ندارد و این خود باعث بر هم خوردن تعادل وی می شود . از طرف دیگر بی تحرکی این افراد می تواند عضلات آنها را ضعیف تر کرده ، وزن آنها را افزایش داده و آنها را از انجام بسیاری از کارهای روزمره خود ناتوان سازد و هر روز شرایط ایشان را سخت تر از روز قبل سازد . شما به عنوان خانواده فرد مبتلا به ام اس وظیفه دارید تا شرایط مناسب برای انجام کارهای روزانه را برای فرد مبتلا به وجود آورید تا ایشان بدون نیاز به کمک شخص دیگری و در امنیت کامل بتواند کارهای خود از جمله رفتن به سرویس بهداشتی ، حمام کردن ، غذا خوردن و.. را به آسانی انجام دهد . ما برای رسیدن به این منظور در کنار شما هستیم تا با اقداماتی در جهت مناسب سازی خانه ای که شخص مبتلا به ام اس در آن زندگی می کند شرایطی را به وجود آوریم تا فرد به صورت مستقل امور روزمره خود را انجام دهد و یا حداقل در روزهایی که بیماری تشدید می شود کمترین فشار ممکن را به خود و به شخصی که وظیفه نگهداری از وی را به عهده گرفته است وارد آید . ما در زمینه مناسب سازی منزل فرد مبتلا به ام اس استفاده از دستگیره های کمکی ایمنی ، استفاده از صندلی های حمام و توالت ، استفاده از کفپوش های ضد لغزش حمام و توالت ، محافظ های کنار تخت جهت جلوگیری از افتادن از روی تخت به زمین و استفاده از صندلی های چرخدار حمل بیمار در منزل را پیشنهاد می کنیم . همچنین شما می توانید جهت مشاوره رایگان و یا بازدید کارشناسان مناسب سازی از منزل فرد مبتلا به ام اس با تیم همیار پزشکی مدیکال بازار تماس بگیرید .
درمان یبوست در افراد مبتلا به ام اس
در زمینه موثرترین راه های درمانی مشکلات روده ای در ام اس تحقیقات کمی انجام شده است. به طور معمول درمان بر اساس تجربه بیمار و توصیه های دیگران می باشد .دراین زمینه می توان به موارد زیر به عنوان اصول درمان یبوست در افراد مبتلا به ام اس اشاره کرد :
- ارزیابی رژیم غذایی روزانه بالخص فیبر و مایعات
فیبر : مقدار کافی فیبر برای کمک به نرم تر شدن مدفوع ضروری است . اگر چه نوع درست فیبر هم مهم است . برای افرادی که دارای روده کند هستند ، مقدار زیادی سبوس ( مثلا صبحانه ای سرشاراز سبوس ) می تواند حجم مدفوع را افزایش دهد و سرعت حرکت آن را افزایش دهد . فیبر های دریافت شده از پنج وعده ی مصرفی میوه و سبزیجات در روز هم به کاهش یبوست کمک می کند . البته افزودن فیبر به رژیم غذایی باید به طور تدریجی باشد تا عوارض ناخواسته به حداقل ممکن تقلیل یابد.
مایعات : نوشیدن مایع کافی مهم است . همان طور که قبلا اشاره شد ف مقدار کافی آن در هر شخص با توجه به قد و وزن تعیین می شود . در هوای گرم تر باید آب مصرفی افزایش یابد .
اغلب افراد یاد می گیرند که تخلیه روده شان را در زمان های خاصی از روز انجام دهند . حدود نیم ساعت بعد از صبحانه بیشترین رفلکس تخلیه روده ایجاد می گردد.
اهمیت دارد که افراد در زمان تخلیه شتابزده نباشند. اگر بعد از 20 دقیقه ، هیچ اتفاقی نیفتاد شخص باید دفع را متوقف کند و بعد از مصرف وعده غذایی بعدی مجددا برای دفع تلاش نماید. باید بدانید که خوردن و نوشیدن حرکت روده را تحریک می کند .
وضعیت طبیعی بدن انسان برای تخلیه روده ، وضعیت چمباته است . اگر از دستشویی فرنگی استفاده می کنید می توانید از یک تکنیک استفاده کنید . بدین ترتیب که روی توالت فرنگی بنشینید ، زانوهایتان را تا حدی بالا بیاورید که سطح آهنا از سطح ران هایتان بالاتر باشد . برای این منظور می توانید از زیر پایی و یا جلوپایی توالت فرنگی استفاده کنید . زیر پایی توالت فرنگی یک چها پایه پلاستیکی می باشد که جلوی توالت فرنگی قرار می گیرد . شما می توانید جلوپایی توالت فرنگی را زیر پاهایتان قرار دهید ، به سمت جلو خم شوید و دستان خود را روی پاهایتان قرار دهید . در این وضعیت پوزیشن بدن شما در زمان استفاده از توالت فرنگی همانند پوزیشن بدن در هنگام استفاده از توالت زمینی خواهد بود و بیشترین فشار ممکن به روده برای تخلیه آسان تر وارد خواهد شد .
اگر تکنیک های قبلی به تنهایی جواب نمی دهد در همان وضعیت از ماساژ شکم استفاده کنید .
ب ) بی اختیاری مدفوع در بیماران مبتلا به ام اس
بی اختیاری مدفوع یا کنترل نداشتن روی تخلیه مدفوع ممکن است به علل مختلفی در بیماران مبتلا به ام اس رخ دهد . این مشکل جز علائمی است که بیشترین خجالت را در بیمار ایجاد می کند و نیازمند توجه و درمان مناسب است .
علل بی اختیاری مدفوع در مبتلایان به ام اس
کاهش یا محدودیت حس می تواند باعث عدم هوشیاری از احساس نیاز به دفع شود که در نتیجه بیشتر از یبوست ، به بی اختیاری منجر می گردد. اولین گام برای درمان عادت کردن فرد به تخلیه منظم می باشد .
زمانی که رکتوم از مدفوع فشرده شده و سفت و پر شود یک انسداد درون روده ایجاد می گردد که ممکن است مواد آبکی از طرفین این انسداد به بیرون نشت کنند که منجر به بروز اسهال می گردد. برنامه طبیعی درمان این است که ابتدا این انسداد رفع شود که می توان با مصرف مسهل ها این کار را انجام داد. البته درمان باید طولانی مدت و زیر نظر یک متخصص باشد .علاوه بر بی حسی و یبوست ، حجم بسیار زیاد فیبر ها در رژیم غذایی ، مصرف بیش ازحد مسهل ها ، ویروس های گوارشی ( معده ای - روده ای ) می توانند باعث ایجاد بی اختیاری شوند .
درمان بی اختیاری مدفوع در مبتلایان به ام اس
1. ورزش کردن : ورزش های مخصوصی که در دوره های زمانی خاصی انجام می شوند می توانند به تقویت عضلات اطراف مقعد کمک کنند و به شخص مبتلا به ام اس کمک کنند تا کنترل قوی تری روی آن داشته باشد .
2. لوپر امید : دارویی است که باعث کاهش حرکات روده می گردد . لوپر امید باعث سفت تر شدن و کمتر شدن تعداد دفع مدفوع می گردد .
3. باز آموزی با بیوفیدبک : این روش تنها در مراکز تخصصی انجام می شود.
4. جراحی : این گزینه ای است که تنها در موارد بی اختیاری خیلی شدید که توسط سایر روش ها قابل درمان نباشد استفاده می شود .
5. مراقبت از پوست : اگر زخمی در پوست اطراف مقعد ایجاد شده ، مراقبت از آن بسیار مهم است . به این منظور نباید از صابون ها ، کرم ها و لوسیون ها در منطقه زخم استفاده شود. بعد از هر بار دفع باید منطقه شسته و خشک شود. باید از لباس زیر آزاد استفاده شود تا هوا به پوست برسد .
مشکلات ادراری در بیماران مبتلا به ام اس
بسیاری از افراد مبتلا به ام اس مشکلاتی را در کنترل ادرار و دفع ادرار در بعضی دوره های بیماری تجربه می کنند. اغلب می توان مشکلات ادراری را با مصرف دارو یا رویکرد های درمانی دیگر کنترل نمود تا تاثیر کمتری در فعالیت های روزمره بگذارد .
برای بی اختیاری ادرار و یا بی اختیاری مدفوع در بیماران مبتلا به ام اس چه اقداماتی می توان انجام داد؟
استفاده از پوشینه های بی اختیاری شاید راحت ترین موضوعی باشد که به ذهن خانواده های فرد مبتلا به ام اس خطور می کند . پوشینه های بی اختیاری در دو مدل چسبی و شورتی موجود می باشد . مدل های چسبی مانند پوشک بچه می باشد که پس از قرار گیری در محل مورد نظر می بایست به وسیله چسب های کناری تنظیم شده و چسبانده شود . در حالی که پوشینه های بی اختیاری شورتی فاقد چسب بوده و تنها می بایست درزمان انتخاب سایز مناسب ، اندازه دور کمر شخص مبتلا به ام اس را در اختیار داشته باشید . پوشینه های بزرگسال شورتی گران تر از پوشینه های بزرگسال چسبی می باشد . ولی شاید تقبل هزینه های پوشک کردن فرد مبتلا آنقدر سنگین باشد که از عهده خانواده وی خارج باشد . برای کاهش هزینه ها در مورد بی اختیاری ادرار می توان از سوند ادراری و کیسه سند نیز استفاده کرد . برای کاهش هزینه در موضوع بی اختیاری مدفوع نیز می توانید از ترکیب پوشک ساده و شورت های فیکس کننده قابل شستشو پوشک بزرگسال استفاده کنید . اگر شخص مبتلا به ام اس قدرت تشخیص زمان دفع ادرار و مدفوع را داشته باشد ولی به دلیل ناتوانی در حرکت قادر به رفتن به سرویس بهداشتی نباشد ، شما به عنوان خانواده وی و یا پرستار می توانید از لوله ادرار و یا لگن زیر بیمار در رختخواب وی استفاده کنید . همچنین برای این منظور می توانید از صندلی توالت فرنگی مخزن دار مخصوص کنار تخت بیمار نیز بهره گیرید .این توالت فرنگی ها دارای مخزن های بزرگ بوده که امکان دفع ادرار و مدفوع و شستشوی محل را برای بیماران فراهم آورده و شخص مراقب می تواند پس از انجام عمل دفع ، مخزن را از توالت فرنگی جدا کرده ، تخلیه کرده و شستشو دهد .
سیستم ادراری و کنترل آن :
وظیفه اصلی سیستم ادراری ، جمع آوری و حذف مواد سمی بدن به شکل ادرار است . سیستم ادراری شامل این موارد است :
1. کلیه ها : که خون را فیلتر می کنند تا محصولات زاید را جدا کنند و با سرعت حدود 30 سی سی در ساعت ادرار تولید می کنند.
2. مثانه : یک کیسه ماهیچه ای است که قابلیت باز شدن و کشیده شدن را دارا می باشد و ادرار را تا زمانی که فرد ادرار را تخلیه کند در خود نگه می دارد.
3.پیش آبراه : یک مجرای تو خالی که در زمان تخلیه ، ادرار از آن عبور می کند .
4. دریچه پیش آبراه ، یک عضله شبیه دریچه که برای کنترل ادرار ، زمانی که هنوز ادرار در مثانه وجود دارد ، باز و بسته می شود .
زمانی که 180-240 سی سی ادرار در مثانه جمع شو.د ، مثانه به اندازه کافی کشیده می شود و باعث تحریک پایانه های عصبی موجود در دیواره اش می گردد . این اعصاب یک پیام مبنی بر پر شدن مثانه را به ناحیه ای از نخاع می فرستند که مرکز دفع ادرار نامیده می شود . این مرکز هم پیامی را به مغز می فرستد ،و آن گاه شما متوجه نیاز به دفع ادرار می گردید . سپس مغز پیامی را به مرکز نخاعی می فرستد و مرکز نخاعی دو پیام را به دو منطقه می فرستد. یکی به مثانه تا منقبض شود و دیگری به دریچه پیش آبراه تا شل شود . این ترکیب انقباض مثانه و شل شدن دریچه باعث اجازه جاری شدن و دفع ادرار می شود .
مشکلات مثانه در افراد مبتلا به ام اس
دفع ارادی ادرار به یکپارچگی راه های ارتباطی نخاع که به مغز می رسند و مرکز دفع ادرار نخاع وابسته است . فرمان های صادر شده از مغز برای تخلیه باعث شل شدن و باز شدن دریچه می شود. در حالی که فرمان های مغز برای نگاه داشتن ادرار موجب بسته ماندن دریچه می شود . در ام اس راه های بین مرکز رفلکسی و مغز ممکن است دچار آسیب یا تخریب شوند و در نتیجه دامنه ای از مشکلات ایجاد گردد. ویژگی های خاص این مشکلات به منطقه آسیب دیده بستگی دارد . برای مثال ، اگر ارتباطات بین مرکز رفلکس و مغز به طور شدیدی آسیب ببیند ، ممکن است مرکز رفلکس به طور مستقل کنترل تخلیه ادرار را به عهده بگیرد و زمانی که مثانه پرشود فرمان تخلیه خود به خودی آن را صادر کند. شایع ترین مشکلات مثانه ای ناشی از ام اس ، تکرر ادرار ، میل اجباری ناگهانی به ادرار کردن ، نشت قطره ای ادرار ، بی اختیاری و تردید در دفع است .
تکرر ادرار : افزایش در تعداد مرتبه های دفع ادرار در روز که ممکن در بعضی افراد به مدت 15 تا 20 دقیقه یکبار و اغلب با مقدار کم دفع ادرار صورت بگیرد. تکرر ادرار به سرعت تولید ادرار و توانایی مثانه برای نگهداری ادرار بستگی دارد. میل اجباری ناگهانی به ادرار کردن ، احساس اجبار به تخلیه بلا فاصله مثانه است .
در صورت نیاز به هرگونه راهنمایی در زمینه وسایل نگهداری از افراد مبتلا به ام اس در منزل با شماره 09124946733 تماس حاصل فرمایید. ما با تمام وجود در خدمت شما هستیم .
