همچون بقیه افراد یک سالمند نیز ممکن است به علل ناراحتی ، ترس ، خستگی ، اندوه یا سایر عوامل ( مثلا داشتن میل جنسی کم ، ناتوانی جسمی ) دچار اختلال عملکرد جنسی شود .زندگی جنسی سالمندان به علت مشکلات خاص این سن از قبیل بیماری های جسمی و روانی یا مرگ فرد مراقب مختل می شود . گرفتن شرح حال در خصوص زندگی جنسی ، بخشی از ارزیابی جامع سلامت همه سالمندان می باشد . بررسی وجود فعالیت جنسی فعلی از اهمیت خاصی برخوردار است . معهذا برخی پزشکان به دلیل شرم و حیا ، اضطراب شخصی ، دید منفی نسبت به سالمند یا مخالفت برخی سالمندان از صحبت در مورد زندگی جنسیشان ، از بحث در خصوص مسائل جنسی پرهیز می کنند .
مسائل مشارکتی در برخورد با زندگی جنسی سالمندان
پرستاران ، مددکاران اجتماعی و سایر کارکنان مراقبت های بهداشتی ممکن است با بیماران مواجه شوند ، به ویژه مردان یا بیماران مبتلا به زوال عقلی یا دلیر یوم که مسائل مربوط به زندگی جنسی خود را با خشونت بیان می کنند . مراقبان لازم است که برای برخورد با چنین بیمارانی ، تعلیم دیده باشندو در فرصت و مکانی مناسب با سالمندان دارای زندگی جنسی فعال در خصوص روابطشان صحبت کنند .
پیری و عملکرد جنسی سالمندان
تغییرات جنسی در مردان سالمند
مردان سالمند علاوه بر کم شدن تحریک ، ممکن است متوجه ترشح کمتر مایع قبل از انزال و قدرت فشارندگی کمتر هنگام انزال شوند. نعوظ در مردان سالمند دارای سختی کمتری بوده و زمان آن نیز کمتر است . پس از ارگاسم ، برای مردان سالمند زمان بیشتری طول می کشد تا دوباره به نعوظی دیگر دست یابند. بر خلاف زنان که با تغییرات فیزیولوژیک یائسگی مواجه می شوند ، غالبا مردان در طول زندگی قابلیت بارور سازی خود را حفظ خواهند کرد . اختلالات نعوظی ، نگرانی شایعی برای بسیاری از مردان می باشد . اگر چه شیوع اختلال نعوظی با افزایش سن زیاد می شود ، ولی سالمندی به خودی خود باعث این مسائل نمی شود . دارو درمانی و رابطه عاطفی مناسب ، تحریک نمودن بیشتر ، اطمینان دادن و دارو درمانی در برخی مردان مشکل را مرتفع می سازد .
تغییرات جنسی در زنان سالمند
زنان معمولا می توانند عملکرد و فعالیت جنسی خود را در نبود بیماری در تمام طول زندگی حفظ کنند . زنان کمتر از مردان در مورد عملکرد جنسی نگران هستند . اما بیشتر نگران از دست دادن ظاهر جوانی و جذابیت جنسی خود هستند . تکرار فعالیت جنسی در زن سالمند غالبا به سن ، سطح سلامت و عملکرد جنسی همسر وی بستگی دارد ، تا ظرفیت یا میل جنسی خود او .
در زنان ، بسیاری از تغییرات جنسی هنگام یائسگی یعنی زمانی که تولید استروژن کم می شود ، اتفاق می افتد. این تغییرات ممکن است شامل واژینیت آتروفیک همراه با خشکی مخاط واژن باشد که به درد و ناراحتی در طی مقاربت می انجامد. برقراری مراقبت مطلوب نیز ممکن است به علت کوتاه و تنگ شدن واژن ، کمتر میسر باشد . کاهش ترشحات اسیدی وازینال احتمال عفونت های این ناحیه را افزایش می دهد . به علت تغییرات ناشی از یورتریت آتروفیک ، سیستیت در زنان سالمند بیشتر دیده می شود. استفاده از پماد لوبریکنت یا درمان با استروژن می تواند عوارض یائسگی را کاهش دهد.
تاثیرات بیماری ها بر زندگی جنسی
بیماری های مختلف شایع در سنین سالمندی می توانند با مکانیسم های پاتولو ژیک خاص بیماری ها به زندگی جنسی سالمند نیز توجه کنند . در زیر به این بیماری ها اشاره می شود و برای اطلاع از مکانیسم تاثیر آنها می توان به کتب مرجع داخلی و.. مراجعه نمود .
- سکته قلبی
- سکته مغزی
- نارسایی قلب
- پارکینسون
- پروستات
- نارسایی مزمن کلیه
تاثیرات جراحی بر زندگی جنسی
برخی جراحی ها با مکانیسم های خاص خود می توانند بر عملکرد جنسی تاثیر بگذارند که در زیر به آنها اشاره می شود.
- جراحی قلب باز
- هیستر کتومی
- ماستکتومی
- پروستاتکتومی
- ارکیدکتومی
- جراحی های آنور کتال
الکل نیز در صورت مصرف بیش از اندازه عموما باعث اختلالات جنسی می شود . به عنوان مثال 80 درصد مردانی که الکل زیادی مصرف می کنند با اختلالات نعوظ مواجه می شوند.
اختلالات جنسی در مردان سالمند
الف - اختلالات نعوظ و ناتوانی جنسی در مردان سالمند
عبارت است از ناتوانی در ایجاد و حفظ یک نعوظ به اندازه کافی برای داشتن یک مقاربت رضایت بخش در 50 درصد یا بیشتر موارد مقاربت .
اختلالات نعوظ ممکن است در دوران هایی از زندگی در هر سنی و به دلایل مختلف ایجاد شوند. مع هذا شیوع دائمی این اختلالات در مردان سنین 40 تا 70 سال ، 52 درصد و بین مردان مسن تر بیشتر می باشد . در مردان بالای 70 سال که دارای برخی بیماری ها از قبیل دیابت هستند ، این فراوانی به 95 درصد می رسد . برای درمان و غلبه برناتوانی جنسی راهکار های متفاوتی پیشنهاد شده است . راهکارهایی که بسیاری از آنها از دوران جوانی آغاز می شود. ولی به دلیل مسائل اختلاقی ، بسیاری از افراد از این راهکارهای آگاهی صحیحی ندارند. یکی از این راهکارهای خود مراقبتی جنس در دوران جوانی و میانسالی می باشد . پیشگیری از ابتلا به بیماری هایی از قبیل دیابت و فشار خون یکی دیگر از از راهکارهای پیشنهادی می باشد .
ناتوانی جنسی در دوران سالمندی یک مدل از ناتوانی جسمی ، فیزیکی می باشد که به مانند دیگر ناتوانی های حرکتی به وسیله فیزیوتراپی و استفاده از وسایل توانبخشی قابل درمان و بهبود می باشد . این درمان به شرایط فیزیکی شخص و عدم ابتلا به بیماری هایی خاصی می باشد که می بایست به پزشک متخصص اورولوژ مشورت شود . از جمله این وسایل که در درمان زود انزالی ، عدم ایجاد نعوظ و عدم توانایی در حفظ حالت نعوظ از طرف پزشکان پیشنهاد می شود دستگاه وکیوم مردانه همراه می باشد که به وسیله سیستم وکیوم تراپی و بادکش درمانی به سالمندان و دیگر افرادی که از ناتوانی جنسی رنج می برند کمک می کند تا بتوانند رابطه ای موافقیت آمیز با شریک جنسی خود بر قرار کنند .دستگاه های وکیوم مردانه با مارک ها یی گوناگون در بازار وجود دارد که از لحاظ مواد اولیه ، کیفیت در ساخت و نوع عملکرد متفاوت می باشند . پیشنهاد ما به شما آن است که در زمان تهیه و خرید دستگاه وکیوم مردانه به دارا بودن مجوزاز وزارت بهداشت و درمان جمهوری اسلامی ایران دقت کنید .و از خرید دستگاه های فیک و تقلبی پرهیز کنید .
اتولوژی
علل اختلال نعوظی که شامل موارد زیر می شوند ، بسیار معمول است . بیش از یک علت ممکن است برای این مشکل وجود داشته باشد .
- اختلالات عروق ، مثل آترواسکلروز ، دیابت ، فشارخون بالا
- اختلالات عصبی ، مثل نروپاتی های مرکزی و محیطی ، سکته مغزی و ام اس
- اختلالات اندو کرین مثل سندروم کمبود آندروژن در مردان سالمند هایپرو هایپو تیروئیدی ، بیماری کوشینگ
- ناهنجاری های ساختاری مثل بیماری پایرونی
- اختلالات روانپزشکی مثل اضطراب ، افسردگی و...
ب - هایپو گنادیسم مردانه
تولید ناکافی اندروژن از بیضه ها که باعث رسیدن سطح زیستی تستوسترون به کمتر از 70 ng/dl می شود که می تواند با کاهش میل جنسی ، از دست دادن توده عضلانی و قدرت آن و تغییرات در سطح انرژی و شادابی فرد ، همراه باشد .
افت اندروژن در مردان سالمند شایع است . حداقل نیمی از مردان 50 ساله و بالاتر دارای سطوح آزاد تستوسترون بسیار کمتری نسبت به مردان جوان می باشند . این سندروم را آندروپوز نیز می نامند.
علائم و نشانه ها
هایپو گنادیسم در یک سالمند عموما علائم و یافته های فیزیکی کم یا غیر اختصاصی دارد . شایع ترین علامت ، کاهش میل جنسی است که مستقیما به سطوح تستوسترون بستگی دارد . اگر چه توانایی جنسی به سطوح تستستزون ارتباط ندارد وای اختلالات شدید در میل جنسی باعث اختلالات نعوظی می شود.
اختلالات جنسی در زنان سالمند
تغییرات جنسی مرتبط با پیری طبیعی ، بیماری ها ، نبودن یا مرگ همسر یا فراهم نبودن شرایط مکانی ، از جمله عوامل ایجاد کننده اختلالات جنسی بوده ، اما تنها علل اختلال جنسی معمولا مولتی فاکترویال است .
الف - کاهش میل جنسی در زنان سالمند
میل جنسی در هر دو جنس بستگی به میزان تستوسترون دارد . علل کاهش میل جنسی در زنان عبارتندز : سطوح پایین تستوسترون ، پرولاکتین بالا و به طور غیر مستقیم کاهش استروژن ، علاوه بر آن برخی دارو ها و الکل نیز بر میل جنسی زنان سالمند تاثیر می گذارند .
ب - اختلال در تحریک جنسی
ناتوانی جنسی دائم و یا مکرر به منظور کسب یا حفظ پاسخ به تحریک جنسی برای کامل کردن یک مقاربت را گویند. این اختلال ممکن است در طی یائسگی یا بعد از آن رخ دهد ، هنگامی که لغزندگی و الاستیسیته واژن به دلیل کاهش سطوح استروژن کم می شود .یک علت مهم اختلال در تحریک جنسی ، مصرف برخی داروها از قبیل داروهای آنتی کولینرزیک ، ضد افسردگی های سه حلقه ای و پروتکل های شیمی درمانی می باشد که می توانند باعث کاهش لغزندگی واژینال شوند .
ج - اختلال در ارگاسم
یعنی تاخیر دائم یا مکرر یا نبود ارگاسم ( با فروکش کردن فشار ماهیچه ای ) به دنبال مرحله تحریکی طبیعی از یک مقاربت ، اگر تمرکز ، شدت و مدت این مرحاه کافی بوده باشد .
اختلال ارگاسم در هر سنی ممکن است در زنان رخ دهد. همچنین می تواند به علت اختلالات روانی مثل افسردگی باشد اما علل ارگانیک یا مصرف بعضی از داروها نیز در این زمینه موثر است .
د - مقاربت دردناک
بیش از یک سوم زنان بالای 65 سال که از نظر جنسی فعال هستند مقاربت دردناک را گزارش می کنند . علل این عارضه عبارتنداز : لغزندگی ناکافی واژینال ، سوزش و خشکی دستگاه تناسلی خارجی ، ولوواژنیت ، تومورهای موضعی یورتریت ، دخول نابجا ( زاویه ورود نامناسب ) بیماری آنور کتال ، تغییر در آناتومی دستگاه تناسلی (رحم پرولاپس یا برگشته ) حتی آتریت .
ه - واژینیسم
واژینیسم ، انقباض غیر ارادی و در دناک عضلات تحتانی واژن می باشد که ممکن است به علت مقاربت دردناک باشد .
