فضاهای شهری بر اساس تساوی حقوق شهروندی به همه شهروندان از هر گروه و طیفی تعلق دارد . اما بسیاری از گروه های اجتماعی به دلیل نبود شرایط مناسب سازی ، امکان استفاده از این محیط را دارا نمی باشند . همه آحاد جامعه باید قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از ساختمان ها و اماکن عمومی ، معابر شهری ، مراکز تفریحی و تجاری ، بیمارستان ها و مراکز درمانی ، هتل ها و ادراجات دولتی تردد کرده و از کلیه حقوق اجتماعی خود بر خوردار باشند . مناسب سازی محیط زندگی معلولین با توانمند سازی معلولین ارتباط مستقیمی دارد . با مناسب سازی محیط زندگی معلولین می توان شرایط و امکان استقلال ، خود باوری ، خود اتکایی نسبی حرکنی ، شغلی و مالی معلولین را فراهم نمود . مناسب سازی یعنی ایجاد محیط های بدون مانع و یا تسهیل دسترسی برای همه افراد جامعه اعم از سالمندان و معلولین ، مناسب سازی محیط یکی از راهکارهای ارتقائ کیفیت زندگی برای کلیه افراد جامع به ویژه افراد دارای معلولیت است . قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در ماده 2 خود به این مهم اشاره کرده است که کلیه وزارتخانه ها ، موسسات و سازمان ها و شرکت های دولتی و نهاد های عمومی و انقلابی موظفند در طراحی ، تولید و احداث ساختمان ها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره مندی از آنها برای معلولین همچون افراد عادی فراهم شود .
بیش از یک میلیون و سیصد هزار معلول در کشور وجود دارد که معلولان جسمی و حرکنی بیشترین فراوانی را در بین آنها به خود اختصاص داده اند . معلولین ذهنی در رتبه دوم قرار دارند . به عبارتی دیگر بین 10 تا 15 درصد جمعیت کشور را افراد کم توان جسمی و حرکتی و معلولان تشکیل می دهند . جانبازان ، معلولان مادرزادی ، معلولان ناشی از حوادث و بلایای طبیعی و سوانح رانندگی بخشی از جامعه معلولان کشور را تشکیل می دهند . علاوه بر اینها سالمندان که امروزه حدود 20 درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دهند نیز از گروه هایی هستند که فعالیت و حضور حداکثری آنها در اجتماع نیازمند ایجاد فضاهای مناسب و در دسترس می باشد . یکی از مهم ترین فضاهایی که عدم مناسب سازی آن می توانند افراد کم توان و دارای معلولیت را با مشکل رو به رو کرده و مانع حضور جدی آنها در جامعه شود ، سرویس های بهداشتی اماکن می باشند . ما در این مقاله به به تمامی موارد پیرامون مناسب سازی سرویس بهداشتی برای افراد معلول و سالمندان می پردازیم .
ویژگی های یک سرویس بهداشتی مناسب برای افراد معلول ، سالمند و یا کم توان که از صندلی چرخدار استفاده می کنند :
- عدم وجود پله و ارتفاع درب ورودی سرویس بهداشتی ، آستانه درب سرویس بهداشتی باید با کف هم سطح باشد تا یک سطح صاف و بدون مانع برای حرکت صندلی چرخدار و یا ویلچر فراهم آید . دستگیره درب سرویس بهداشتی باید به گونه ای باشد که استفاده از آن برای افراد معلول آسان باشد و بهتر است از نوع اهرمی تهیه شده باشد .
- عدم وجود سطح شیب دار و یا شیب نامناسب
- عرض مناسب درب ورودی سرویس بهداشتی مخصوص سالمندان و معلولان نباید کمتر از 82 سانتیمتر بوده و یا معادل 32 اینچ باشد . درب سرویس بهداشتی معلولان نباید به طرف داخل باز شود بلکه باید به طرف بیرون باز شود تا در صورت نیاز بتوان درب را به آسانی باز کرد و به فرد معلول کمک رساند .
- سهولت و راحتی در باز و بسته شدن درب ورودی سرویس بهداشتی مخصوص معلولان
- فضای داخلی سرویس بهداشتی با شعاع 150 سانتی متر که امکان مانور صندلی چرخدار را فراهم آورد . ابتدا اگر به ناچار فضای داخلی سرویس کوچک تر بود ، در صورتی که ویلچر بتواند یک چرخش سه نقطه ای هم داشته باشد قابل قبول است .
- ارتفاع نشیمنگاه صندلی توالت فرنگی در سرویس های مناسب سازی شده برای معلولین باید حداکثر 47 سانتیمتر برابیر با 18 اینچ از کف سرویس بهداشتی باشد .
- استفاده از دستگیره های کمکی سالمندان و معلولین به صورت عمودی و افقی در اطراف توالت فرنگی برای کمک به حفظ تعادل افراد کم توان و کمک به بلند شدن و نشستن آن ها برروی توالت فرنگی بسیار مثمر ثمر می باشد .
- نصب روشویی در ارتفاع حداکثر 78 سانتی متر از کف سرویس بهداشتی الزامی می باشد .
- روشویی مخصوص سرویس بهد اشتی افراد معلول و یا سالمندی که از ویلچر استفاده می کنند ، باید بدون پایه بوده تا امکان قرار گیری صندلی چرخدار در زیر آن میسر باشد . به طوری که زانوهای فرد ویلچری به راحتی در زیر روشویی قرار گیرد .
- قرار گرفتن آینه با قابلیت تنظیم زاویه دید برای افرادی که از ویلچر استفاده می کنند .
- سایر امکانت هم باید طوری نصب شوند که به راحتی در دسترس فرد در حالت نشسته قرار داشته باشند .
- قرا گرفتن ظرف مایع صابون ، خشک کن دست ، دستمال توالت در ارتفاع مناسب
- کف سرویس بهداشتی باید کاملا ضد لغزش باشد . استفاده از مصالح و سرامیک های عاج د ار ، کف پوش های ضد لغزش و یا نوار های ضد لغزش می تواند در جلوگیری از لیز خوردن و افتادن سالمندان و معلولین در سرویس بهداشتی موثر باشد .
در کشورهای پیشرفته هر کجا سرویس بهداشتی برای آقایان و خانم ها ایجاد شده باشد در کنار آن سرویس بهداشتی مخصوص افراد سالمند و معلول نیز تعبیه شده و با علائم ویژه مشخص شده است . در کشور ما عدم وجود سرویس بهداشتی مخصوص افراد معلول و کم توان جسمس وحرکتی یکی از معضلات عمومی در حوزه گردشگری شهری و برون شهری و رفاه اجتماعی می باشد . در ایران فقط در برخی از فرودگاه ها که ملزم به رعایت قئوانین بین المللی هستند می توان وجود سرویس های بهداشتی مخصوص سالمندان و افراد دارای معلولیت را مشاهده کرد . معلولان و سالمندان در سطح شهر ، مراکز خرید و پارک ها نمی توانند یک سرویس بهداشتی پیدا کنند که برای استفاده افراد کم توان تجهیز و مناسب سازی شده باشد . این در حالی است که سالمندان و افراد ناتوان در مقایسه با دیگر افراد جامعه در شرایطی برابر ، بیشتر نیازمند استفاده از سرویس بهداشتی می باشند . با افزایش جمعیت سالمندان و معلولان در کشور ، مسئولین به فکر افتاده اند و با تنظیم آئین نامه اجرایی ، تمامی ادارجات دولتی و شرکت های خصوصی ، مدیران مراکز تجاری و تفریحی و مراکز تحت نظر سازمان شهرداری ها را موظف کرده اند تا در مراکز تحت پوشش خود ، سرویس بهداشتی ویژه برای استفاده سالمندان ، معلولین و جانبازان مناسب سازی و ایمن سازی کنند .
شرکت فنی و مهندسی مدیکال بازار با کادری مجرب در زمینه پزشکی و مهندسی آماده بازدید از اماکن عمومی و مراکز دولتی و خصوصی ، هتل ها و مراکز تفریحی ، بیمارستان ها و مراکز درمانی بوده تا متناسب به شرایطی محیطی و مکانی و میزان بودجه اختصاص یافته به بهترین شیوه ، سرویس بهداشتی ، حمام ، راهرو ها و راه پله های مرکز تحت پوشش شما مدیر محترم را برای استفاد ه آسان تر و ایمن تر سالمندان و معلولین مناسب سازی کند .
قانون ضوابط طراحی معماری برای افراد معلول جسمی و حرکتی در مورد طراحی فضاهای سرویس بهداشتی
- در ساختمان های عمومی تعبیه سرویس بهداشتی نخصوص افراد معلول الزامی است .
- کف فضای سرویس بهداشتی باید غیر لغزنده باشد .
- حداقل اندازه فضای سرویس بهداشتی باید 150 در 170 سانتیمتر باشد تا گردش صندلی چرخدار در آن امکان پذیر باشد .
- درب سرویس بهداشتی باید به طرف بیرون باز شود تا گشودن ان در مواقع اضطراری از بیرون امکان پذیر باشد .
- نصب کاسه مستراح فرنگی به ارتفاع 45 سانتیمتر از کف و با فاصله 30 سانتیمتر از دیوار مجاور الزامی است .
- نصب میله های دستگرد با مشخصات بند 1-1-6 در طرفین کاسه مستراح به ارتفاع 70 سانتیمتر از کف سرویس بهداشتی و 20 سانتیمتر جلوتر از لبه کاسه توالت الزامی است .
- نصب میله های دستگرد کمکی عمودی با فاصله 30 سانتیمتر جلو تر از کاسه توالت و 40 سانتیمتر بالاتر از نشیمنگاه مستراح بر روی دیوار مجاور اجباری است . دامنه نوسان میله ها ی عمودی باید 80 تا 120 سانتیمتر از کف باشد .
- نصب میله های دستگرد اضافی افقی بر روی قسمت داخلی درب به ارتفاع 80 سانتیمتر از کف و حداکثر 15 سانتیمتر فاصله از محور لولا و با طول حداقل 30 سانتیمتر الزامی است .
- کاسه دست شویی باید در فضایی به ابعاد 75 در 120 سانتیمتر قرار گیرد تا دستیابی از روبه رو را فراهم سازد .
- پیش بینی فضای آزاد به ارتفاع 75 سانتیمتر از کف سرویس بهداشتی مخصوص معلولین تا لبه دستشویی الزامی است . عمق فضاهای آزاد برای زانو باید 20 سانتیمتر و برای نوک پا 45 سانتیمتر باشد .
